Authentiek

In het Zeeuwse Yerseke spreekt men een eigen taal. Het visrestaurant ‘De Viskêête’ doet daar op het eerste gezicht als een snackbar aan, maar dankzij het uitzicht waan je je even in Normandië of Bretagne. De waren die worden verkocht zijn puur: kreeften, mosselen, oesters en verse vis. Alles zonder opsmuk.
“Wat kunnen Zeeuwse mosselen toch heerlijk zijn” zeg ik tegen de bediende. “Nee hoor, dat benne mosselen uit het Waddengebied”, vertelt ze mij. “Ok, hoe zit het dan met die mooie kreeften die ik daar zie”, vraag ik haar. "Oh, die zijn hier, omdat de Zeeuwse kreeften niet meer onder een bepaald gewicht mogen worden gevangen. De Zeeuwse kreeften blijken meer dan twee kilo en dat is te veel voor een persoon. Daarom verkopen we hier kreeften uit Canada, ongeveer 800 gram en precies een betaalbaar portie".
Goed, een espresso dan maar, en inderdaad, het kleine kopje lauwe zwarte koffie wordt in een noodtempo geserveerd, maar heeft weinig van doen met wat ik dacht te bestellen. Misschien is dat expres zo.
Ik blijf achter met de vraag: wat is zo leuk aan dit restaurant? Het uitzicht, de bediening, de sfeer, de plastic kozijnen..... Misschien hou ik wel van goedkope restaurants. Waar eerlijk voedsel wordt geserveerd alsof het exclusief is. Bijvoorkeur bij tl licht. Ok, het merendeel komt van de andere kant van de wereld. Bestaat een authentiek stukje Nederland eigenlijk nog wel?

Hondjes

Het bankje tegenover mijn huis ligt er verlaten bij. Er groeit mos onder van eenzaamheid. Het bankje wordt zelden gebruikt, het ligt te ver van het water. Iedereen wil uitzicht op de Maas en niet op een hek met fietsen.
Ik herinner mij een bankje aan de Coolhaven, bovenop de metro. Ooit kerfde ik hier vanuit het diepste van mijn hart de naam van een vrouw. De grond trilde. Ik was niet de enige met warme gedachten. Een oudere Iraanse man ontmoette er een Nederlandse vrouw van in de vijftig. Eerst stonden ze nog voor het bankje, toevallig. Daarna volgde het plaatsnemen en nog later schoven beide dichter naar elkaar toe. De honden heeft hen samengebracht. Meestal was de ontmoeting omstreeks 8 uur ’s avonds, weer of geen weer, een keer zelfs onder een paraplu. Op een donkere morgen in de vroege mist in december keken ze mistroostig uit over het water. Hun einde was genaderd. De honden wachten geduldig op het einde van het samenzijn. Ieder een kant van het bankje bewakend. Tussen de honden bleef al die tijd het ijskoud, steeds stoicijns de andere kant op kijkend. Wat moet een pinkinees ook met een golden retriever.

Johan Thom

Johan Thom, een goede vriend uit Johannesburg, opende onlangs zijn nieuwe website (geheel gemaakt in word press). Deze wil ik u niet onthouden. Het biedt naast een beperkte overview over zijn eigen werk ook een aardige inside in de kunstpraktijk van Zuid Afrika. Johan woont, werkt en studeert momenteel in London, England. Hij kan net als ik maar niet wennen aan het vroege donker worden en het voortdurend ontbreken van de zon. Als ik met hem skype lijkt het alsof er een vibrator naast hem ligt, maar het is de ventilator van zijn computer, zo legde hij me onlangs uit.
www.johanthom.com

Vinex

Het kan een uitdaging zijn om binnen niet voor de hand liggende situaties onderzoeks-opdrachten te doen. Dit komt binnen mijn praktijk soms voor en deze keer in Carnisselanden. Op zich heb ik weinig met deze wijk. Het is een vinexwijk van de ergste soort, alles is te netjes, alles is te af. Het enige boeiende aan de wijk is wat mij betreft te vinden in de gebieden waar nog wordt gebouwd, maar dat houdt spoedig op.
Parallel aan de tot standkoming van de wijk werd jaren geleden het kunstenplan ontwikkeld, genaamd ‘elastisch perspectief’. Een unieke situatie waarbij de ontwikkeling van beeldende kunst gelijk loopt met de opkomst van de woonwijk. Samen met Korrie Besems werd ik gevraagd visueel te reageren op de wijk, de inrichting, de kunstwerken, of de architectuur, kortom een ruime vraag. Op een nacht fotografeerde ik onthoofde jonge boompjes op een kinderspeelplaats. Een bijna macabere voorstelling binnen het op het eerste gezicht zo rustieke surburbia.

Plain

Onderweg naar Cape Town, komend van the Garden Route, maak ik een helse afdaling. Het verkeer jakkert achter mij aan, er is nauwelijks tijd om het omringende landschap te zien. De weg maakt een scherpe bocht en ik rij afwisselend in zij- en tegenlicht. Een aantal meertjes glimmen als spiegels links van mij, maar er is geen gelegenheid voor een stop. Het zinnenprikkelende beeld neemt meester van mij, het is een situatie die zo intens is als een herinnering. Eerder zag ik dit perfecte duel tussen het intense licht en het zicht.
Om mij heen zoek ik naar een uitwijk-mogelijkheid. De snelheid loopt inmiddels op tot zo’n 160 km per uur. Pas na twintig momenten is omkeren mogelijk, terug de berg op. Bij een inham, eerder in een split second gezien, parkeer ik de auto. Ik steek de weg over tussen het razende verkeer. Het stormt en de sinar op het statief blijven nauwelijks overeind. Met de zwarte doek als windscherm maak ik mij zo groot mogelijk en luister de stilte af. De opname is bijna onmogelijk en later in het atelier dank ik de engel op mijn schouder als blijkt dat slechts een negatief voldoet.
(check details over dit werk hier)

Dark

Thomas Pridgen

Verzekering

Regelmatig wordt mijn advies gevraagd door mensen die een nieuwe camera willen aanschaffen. Waar ik deze eer aan dank is mij een raadsel, ik heb nauwelijks verstand van die apparaten en ze interesseren mij evenmin. Ik werk met een aantal systemen en pas als ik daar uitgegroeid ben is het tijd voor verdere orientatie. Meestal zeg ik tegen mensen: ‘ik ben geen camera verkoper’, ga naar de winkel of check ‘dpreview’.
Maar vandaag kocht ik een nieuwe ‘zakcamera’, noodgedwongen en voor de derde keer in twee jaar een Canon uit de G serie. De voorgeschiedenis is een ingewikkeld verhaal. Eerst kocht ik een G7, deze liep vorig jaar op een reis een aantal niet te herstellen lens-krassen op. Na jaren kon ik mijn doorlopende reisverzekering eens aanspreken. Van de uitkering en een kleine meerprijs kocht ik vervolgens de opvolger de G9. Top camera, het moet gezegd, snel, vindingrijk en alles wat een fotografen hart begeert. Maar onlangs viel deze camera tijdens een sprong uit mijn zak. De bediening op de achterkant werd hierdoor onbruikbaar, opnieuw lens krassen en nog iets later veranderde de display in een alarmerend roze. De doorlopende reisverzekering heb ik nog steeds, alle reden om deze aan te spreken is aanwezig. Maar wie gelooft nu mijn verhaal als ik een jaar na de eerste schade opnieuw een Canon type G claim.

Parijs

Het is november in Parijs, de straten zijn glibberig en er staat een guur windje. In het cafe is lucht zonder rook, buiten op het terras steekt een man een sigaret op. Ook in de Franse hoofdstad is de nieuwe anti rookwet van toepassing. De straten zijn ondanks de herfst levendig, mensen bevolken de terassen in dikke jassen. Veel cafe’s hebben speciale tenten gemaakt om de buiten extensie warm te houden.
Paris Photo is dit jaar nog meer een markt voor foto freaks dan in eerdere jaren. Weinig ontdekkingen, weinig vernieuwende fotografie, vooral veel prentjes en photo-goodies. Paris Photo voelt als een oude doos waar verzamelaars in kunnen grabbelen tot zij iets herkenbaars hebben gevonden. Niet zo moelijk als de doorsnee galerie jaar na jaar dezelfde werken laat zien.

Garnaal

Tussen de tafeltjes loopt een man met borstelige wenkbrauwen. Hij loopt aarzelend maar heeft toch alles in de gaten. Aan de buitenkant van het etablisement liggen vissen en garnalen uitgestald op ijs. De klanten kiezen ter plekke hun vis. Ook is er een lokale snack, een gevulde mossel met zoetige rijst, die ter plekke geconsumeert wordt. Het zijn vooral mannen die voorbij lopen en even een snelle bite tot zich nemen. Ondertussen sluiten de rolluiken zich van de winkels in de donker wordende straat. Dit is een restaurant waar mensen komen voor het echte eten, het tl licht en de chaotische sfeer voor lief nemend. Op tafel verschijnen de bestelde gerechten en iedereen geniet. Opeens is er de stank van rotte vis. De ober wordt erbij gehaald en de neuzen verrijzen in de lucht, waar komt die geur vandaan? Een tafelgenoot klaagt en de ober snuffelt om zich heen. Zijn neus beweegt alle kanten op en zijn mimiek is fronzend, bijna kwetsbaar. Het bordje met king size garnalen blijkt te stinken. Het wordt weer van tafel gehaald, maar nu is opeens alle eetlust verdwenen.

Istanbul

Ruim twaalf jaar geleden was ik in Istanbul. Sindsdien is de stad enorm veranderd. De globalisering heeft ook hier toegeslagen. Moderne luxe en fasionable people bepalen het straatbeeld. De taxis waren vroeger rood wit en hadden grappige imperialen op het dak. Nu zijn ze geel zoals de taxis in New York. Sommige dingen zijn gebleven. Nog steeds de mannetjes met de dienbladen thee, nog steeds de straathandel. Nog steeds een fantastische gevoel dankzij het water, de heuvels en de wind. En boven alles de eervolle Turkse bevolking die gratieus naar je knikt en buigt.
Deze morgen wordt gefotografeert vanaf een hoog verzekeringsgebouw. Ook Reuters huist hier. Het tijdstip is niet zo gelukkig gekozen, alle verlichting is om energie te besparen gedimt. In de avond was dit straatbeeld rood en blauw van alle Neon, maar nu is de kleur van het licht nogal monotoon. Het kon niet anders, want toestemming was moeilijk te krijgen op zo’n korte termijn. Het productiebureau dat deze toestemming regelde betaalde ruim 800 euro voor het voorrecht hier te mogen zijn.

Tiken Jah Fakoly

Gisteren speelde in Paradiso de Afrikaanse reggeastar Tikan Jah Fakoly. Het komt niet vaak voor dat een band live zo goed ingespeeld is en zo'n perfect geluid laat horen. Dit zou genoeg moeten zijn voor een fantastisch concert en toch mistte er iets deze avond. De ster in kwestie was misschien wel te serieus met zijn vak bezig. Er kon geen lachje vanaf. De enthousiaste momenten kwamen vooral van de achtergrond zangeressen en de gitarist. Het publiek moest het doen met een vakkundig uitgevoerde set en een spaarzaam gek dansje van de star. De twee toegiften maakte gelukkig veel goed. Wel vreemd, een reggae concert zonder de geur van joints om je heen.

Warp

In het werk ‘Warp’ speelt de Third Mainland Bridge de hoofdrol. Deze langste brug van Afrika loopt van Oworonshoki naar Lagos Island. Het is één van de belangrijkste verkeersaders van de stad, één van de weinige die niet voortdurend is dichtgeslipt. De brug is 12 kilometer lang en volgens deskundigen heerst er gevaar. Het bouwwerk uit 1990 staat namelijk op instorten. De pilaren waarop de brug rust liggen niet meer op de orginele plaats en het wegdek vertoont alarmerende scheuren.
(check details over dit werk hier)

Portaal

Een beetje respectabel bedrijf heeft tegenwoordig een computer portaal. Die krijgt men aan de lijn wanneer het bedrijf telefonisch wordt benaderd. Met een keuze menu als router krijgt de klant een stamboom structuur aan opties te horen, die meestal niet echt door dringen, niet bij mij tenminste. De reden waar ik voor opbel staat er zelden tussen, dus wacht ik geduldig op optie 5, ‘voor overige vragen’.... Bedrijven zijn dol op het computer portaal, ze worden daarmee ontslagen van de plicht genoeg personeel in te huren. Althans, die indruk ontstaat soms. Want meestal wordt ik na het maken van mijn keuze alsnog doorverbonden, nu met de ‘juiste’ afdeling. Het komt zelfs voor dat ik dan opnieuw in het computerportaal beland. Een enkele keer word ik zelfs van de lijn gegooid.
Meestal wordt na de introductie gevraagd om de invoering van persoonlijke gegevens, geboortedatum, of telefoonummer, huisnummer en toevoeging, ‘om u beter van dienst te zijn’. Maar vrijwel altijd worden die gegevens opnieuw gevraagd bij het echte gesprek. Ondergetekende is een persoon die hier meestal vragen bij stelt. Dat het dan gaat om een computer storing is vrijwel altijd een afdoende antwoord.
Waarvoor hebben we eigenlijk computers als ze toch steeds storen?

Scheveningen

Ik kan mij niet meer herinneren waar deze gedachte vandaan komt: men is van plan de boulevard van Scheveningen af te breken, behalve het Kurhaus dan. Een ingrijpende opwaardering van het hele gebied. Scheveningen is allang geen deel meer van Holland zou je denken, meer een stukje Belgie in Nederland. Daar is het ook zo lelijk langs de kust. Van Oostende tot de Panne. Aan de andere kant, als je lang genoeg wacht wordt het vanzelf weer mooi van lelijkheid. Kijk maar naar Coney Island.
Als ze maar van de pier afblijven.

Dutch Design

Ik ben in Eindhoven. De dag staat in het tekenen van Nederlandse Vormgeving. Een sterk merk dat in de gehele wereld wordt bejubeld. Rondom de Design Academie zijn tal van exposities georganiseerd op het gebied van mode, vormgeving, ruimte. De expositie in de Design Academie confronteert me met veel westerse, luxe, innovatieve en poetische gedachten. Noodzaak is vaak ondergeschikt gemaakt aan inhoud en vorm. Een typografisch opgehangen groep vogelhuisjes op een rode haag balanceert luchtig op de grens van beeldende kunst en vormgeving.
http://www.dutchdesignweek.nl/

Daadkracht

Begin van het jaar kreeg ik een droomopdracht. Althans dat dacht ik, want het ging om vage reden niet door. Er werd gezocht naar de visie op een bouwproject, The Red Apple genaamd. Het architectenbureau wilde een kunstenaar een interpretatie laten geven op het bouw-proces, de stadsverandering of wat dan ook. De opdracht motiveerde mij aangenaam, vanwege de mogelijkheid een langere tijd een stedelijke situatie te observeren.
Nog mooier was dat mijn interesse voor de situatie al voor de aanvang van het project bestond.
Nu klinkt er een sirene in mij, ik heb er niets mee gedaan! Niets.
Ik heb bijna dagelijks gedacht, minstens twee jaar lang, dit moet ik fotograferen. Misschien heb ik er een keer gestaan met de camera, laat het twee keer zijn. Maar nee, het meeste is vooral aan mij voorbij gegaan, de opdracht evenzeer. Goed, het is dan een bouw-site bijna tegenover mijn deur, maar zelden heeft een bouwproces in mijn directe omgeving me zo geboeid.
Petje af voor de grafitty artis, die slaagde er tenmimnste in een tag achter te laten op een van de hoogstgelegen muren van de ‘leunende doos'. Dat is pas daadkracht.
Ok, een tag zet je in een nacht en een her-fotografie-project vergt veel geduld.

Winter

Een bericht uit Joburg, de Jacaranda trees zijn knal paars en laten nu zo’n beetje hun bladeren los. Op sommige plekken vormen ze een onnatuurlijk dak boven de weg. De zomer is daar nu in aantocht, terwijl hier de winter om de hoek kijkt. De boom voor mijn deur was vorige week al knal geel en nu vallen zijn bladeren.
Ik voel me alsof ik mij omdraai in de seizoenen. Een aantal maanden geleden kocht ik een warme jas vanwege de winterse wind. Het was tegen het vriespunt, daarna werd het warmer en bij vertrek uit Joburg was de lente in aantocht. Binnenkort zal ik voor de tweede keer dit jaar de winter meemaken.

Oshodi

De stad Lagos blijft in mijn hoofd rondspoken. Ik was er een paar keer vorig jaar. Toen ik de laatste keer aankwam en een taxichauffeur vroeg naar de gevaarlijkste plek van de stad noemde hij zonder aarzelen: Oshodi! Het is een markt die doorloopt tot de horizon, maar ook een straat en railway. Voedsel ligt naast het vuil, de onnoemelijke hoeveelheid gele busjes rijden in een contine file door de markt heen en als de trein komt moet alles ervoor wijken. Het is nauwelijks voor te stellen dat een straat-maatschappij zo organisch kan zijn. Gedreven door verbazing en ongeloof verbeeldde ik de chaos en energie van deze plek in een tweedelig 'filmisch' fotowerk.
(details over het werk click hier)
De video toont ‘the making of’ en geeft een impressie van de omstandigheden waaronder dit werk tot stand kwam.

Met dank aan: Judith Vorwerk (video en assistentie), Charles Utulu (research) Soldaat Manuel (beveiliging) en Margreet Bulthuis (postproductie).

Menselijk

De Nederlandse Belastingdienst maakt voorlichtingsspotjes om haar imago te verduidelijken. ‘Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker.......’ is een van de slogans. Al een tijdje zien we een vriendenclubje gezellig discussieren over het beleid. Als kijker worden betrokken bij keuzes in briefpapier, wanneer de blauwe envelop de deur uit moet, dat soort zaken. De boodschap lijkt te zijn: de belastingdienst is net als u en ik, we zijn mensen met kwaliteiten en fouten. En fouten die worden gemaakt lossen ‘wij’ op een menselijke manier op.
Een mooi voorbeeld: iemand betaald keurig op tijd een belastingaanslag. Het bedrag wordt een aantal maanden later per abuis teruggestort op de rekening van de belastingplichtige. Dan volgt een brief van de belastingdienst: er is een fout gemaakt. Een acceptgiro met het nodige betalingskenmerk ontbreekt echter, hierdoor blijft de betaling in verwarring uit. Een strengere aanmaning ligt weer iets later op de deurmat.
Het bedrag dat weken eerder al op de rekening van de belastingdienst stond is nu verhoogd met een boete, een percentage van 5,45 % van het verschuldigde bedrag.
Het is merkwaardig, maar wat kan de belastingdienst toch menselijk zijn!

Worm

Het magazine Kunstbeeld deed er deze maand al verslag van, maar het mag nog een keer gezegd worden. Het leukste en meeste cosmopolitsche podium van Rotterdam is genaamd Worm, gesitueerd in een oud statig pand aan de achterkant van Delfshaven.
Afgelopen zaterdag deed de eclectische groep The Secret Chiefs 3 het podium aan voor een onstuimig concert. Waar de 3 precies voor staat raad zich raden.
Voorman Trey Spurance speelde ooit in de band Mr Bungle, samen met onder ander Mike Patton, de voorman van het ooit zo bekende Faith No More. Tal van muziekstijlen liet deze groep samensmelten tot een rumoerig en hectisch tableau van geluiden.
De koers van The Secret Chiefs 3 lijkt vandaag de dag vooral bepaald door Arabische invloeden gecombineert met een aan metal grenzend bombast. Het ontbreken van een zingende frontman blijkt halverwege het concert wel een gemis, maar de band is in staat om de muziekliefhebber op het einde van het concert wakker te schudden met een korte set grungy surfpunk.

Amulet

Het cafe ligt er gesloten bij, naar verluidt al een paar weken. De eigenaar is spoorloos, recentelijk niet meer gezien. De rolluiken zijn dicht en de lichtreclame brand niet langer.
Voor de deur is een kam tussen het windscherm gestoken en ligt een lege eierschil in de oksel van de muur en de stoep. Voor de deur liggen een hoopje aarde en een hoopje zand. Het lijkt gerangschikt en ieder detail doet een eigen verhaal vermoeden. Is hier sprake van een ritueel, een bezwering of is het cafe behekst? Voorlopig zijn haar deuren nog steeds gesloten en is de naam ‘Onze Cafe’ niet langer van toepassing.

In Lagos woonde een blanke man op Lagos Island. Hij werd in korte tijd meerdere malen beroofd van zijn inboedel, tot het moment dat hij een medicijnman raadpleegde. Die hing een amulet aan zijn deur en inbraken behoorden vanaf dat moment tot het verleden.

Sluizen

Aan het beroep van sluiswachter hangt een romantisch imago. We zien een kluizenaar op een stoel, uitkijkend over de wijde wateren en af en toe de brug op en neer bewegend. De sluiswachter praat met de schippers in zijn kolk, geeft complimentjes over het schip of aanwijzingen aan de schipper. In sommige gebieden 'hengelt' hij met een klompje naar een fooitje beneden in zijn sluis. 

Vandaag de dag is dit beroep minder romantisch dan we denken. Rijkswaterstaat in Zeeland is bezig met een zware relocatie van de sluiswachters. Op het eilandje 'Neeltje Jans' wordt momenteel een bedieningscentrum ingericht waar vandaan alle sluizen en bruggen in het gehele gebied boven de westerschelde zullen worden bediend. Alle sluiswachters zitten hier gezamelijk op een rij naar beeldschermen te staren. Contact met de werkelijke buitensituatie kan slechts worden gevoerd middels luidsprekers, de marifoon en een intercom. Even een gezellig praatje met de sluiswachter behoort definitief tot het verleden.

Breda Photo

Fantastisch werk van (bijna) naamgenoot Henk Wildschut in Breda, tijdens het Breda Photo Festival. Een serie over shags in Noord Franse voorsteden, gesitueerd tussen bosjes en non-plekken, maar daadwerkelijk bewoond in de 'eerste wereld' door illegalen. Voor deze gelegenheid op super groot formaat geprint en tentoongesteld temidden van moderne Bredase architectuur. Het zet te denken, nog meer dan in de eerdere publicatie in het Volkskrant magazine.
Jammer dat de redactie van Breda Photo ook de reclameposters voor het festival op dezelfde stellages kwijt moest.

Oma

Piek

The Empire State Building is het hoogste gebouw in New York. Op de voet gevolg door The Chrystler Building. Beide gebouwen werden gelijktijdig gebouwd. De project ontwikkelaars uit die tijd wisten niets van de hoogte van elkaars gebouwen. Er ontstond een wedijver voor wie het hoogste gebouw zou worden en op het laatste nippertje werd bij de voltooing van de Chrystler Building een piek toegevoegd door een dunne naald van binnen uit de toren omhoog te schuiven.
Het mocht niet baten, the Empire State Building werd het hoogste gebouw.
Bij mijn thuiskomst is een nieuw gebouw verrezen aan de skyline van Rotterdam. Op de top prijkt een vierkant torentje. Een toevoeging zonder urgentie, zonder functie. Een uiting van postmoderne verwarring.

Francis Alys

In Post CS Amsterdam is nog een week de Vincent Award te zien. Breed uitgemeten in de media dankzij de rel rond Peter Friedl, die zich terugtrok uit de prestigieuze prijsvraag. Een werk van de in Mexico wonende Belg Francis Alys trekt mijn aandacht. Het is getiteld ‘El Gringo’ en verbeeld het gevoel van buitengeslotenheid bij het betreden van onbekende werelden. Het werk is prachtig door zijn eenvoud, een camera shot voert de kijker langs een pad een Mexicaans dorpje in. De bewegingen zijn hortend en stotend en maken de kijker zeer betrokken bij het moment. Tijdens het binnentreden van het dorpje naderen van alle kanten blaffende honden. De camera volgt de honden nauwgezet, registreert niet alleen, maar houd ook de honden op afstand. Aan het einde van het filmpje valt de camera op de grond en gaat de vreemdeling er vandoor, achterna gezeten door de inmiddels furieuze en uitzinnige roede.

Back home

Johannesburg heeft het imago van een gevaarlijke stad. In drie maanden tijd zijn geweld, beroving, carjackings mij bespaart gebleven. Er is wel een keer in mijn auto ingebroken. Dat wil zeggen, iemand is in mijn auto geweest, omdat het zo gemakkelijk was erin te komen, want iedere sleutel of schroevendraaier opende het portier. Niet voor lang, want het alarm ging razendsnel af en dat hoorde ik. Bij de auto aangekomen lag alles er nog in en de buurvrouw getuigde van een ultra kort verblijf van de vermeende inbreker.
Op de allerlaatste dag, een half uur voor mijn vertrek ben ik getuige van een beroving. Die vind plaats in de file, een raam wordt ingeslagen en de tas van de bestuurder verdwijnt door het autoraam. Wat volgt is een achtervolging door een tiental mensen, resulterend in een schietpartij vlak naast de auto waar ik in zit. Een pistoolschot klinkt dof , als een mattenklopper, je hebt het nauwelijks door. Wie op wie schiet blijft voor mij onduidelijk.
Thuis gekomen ligt alles er vredig bij. Moeder en vader lief hebben mijn huis maar eens onder handen genomen. In de vensterbank bloeien achter de pas gewassen ramen nieuwe viooltjes.

Last day

Toen ik vertrok uit Nederland stonden mijn viooltjes er zielig bij, zij waren op sterven na dood.
Deze morgen kijk ik naar de tuin van het huis in Parktown. De lente is in aantocht, het eerste zonlicht valt de tuin binnen en alles krijgt kleur. Terugkomend uit Durban is de tuin in een korte tijd veranderd in een klein paradijs. Struiken beginnen te bloeien, bomen ontpoppen zich knalpaars, rozen staan in de knop. Deze morgen neem ik afscheid van de tuin, het is mijn laatste dag hier.
Het is een goede periode geweest. Ik heb veel geleerd van de mensen hier, de coöperatieve houding, de enorme vriendelijkheid, generosity en de openheid. De gezichten op straat, jong en oud, arm of minder arm, gekleurd of minder gekleurd, de meeste mensen hier kijken elkaar aan met een vragende, vriendelijke, afwachtende blik. Het leven hier nodigt uit tot gesprekken met wildvreemden. In het Noorden waar ik vandaan kom leven de meeste mensen meer in een eigen cocon, de noodzaak om open te zijn is minder aanwezig. Hier in Joburg is ondanks de hardship de motivatie zeer groot om er iedere dag wat van te maken.
Ik dank de mensen van Johannesburg voor hun gastvrijheid en blijheid. Iedere dag weer, ik voel mij een ander mens en neem mij voor me te verzetten tegen de Nederlandse geslotenheid.
Deze blog site wil ik in een andere vorm voortzetten in Nederland, het is een moment van reflectie geworden. Ik dank alle lezers tot dusver voor het regelmatig bezoeken van deze site en het geven van al die hartverwarmende reacties.

Parkeren

De straten in Durban liggen er verlaten bij, een enkele auto zoekt zijn weg. Recentelijk hebben veel straten een naamsverwisseling ondergaan. De helden uit het apartheid-tijdperk zijn vervangen door helden met een meer universele betekenis, Zuid Afrika rekent af met haar loodzware erfenis. Merkwaardige situaties ontstaan, wanneer wordt afgesproken in West street, die dan opeens Che Guevara road heet. Het navigatie apparaat in mijn auto snapt de transitie nog niet en blijft roepen ‘turn around if possible’. Op sommige straten is het oude naambordje nog wel aanwezig, zij het doorgestreept.
Het Zuid Afrikaaanse parkeersysteem is in veel steden hetzelfde. Het wordt hier uitgevoerd door iedereen die een oranje of geel hesje aantrekt, het is een vorm van liefdadigheid. De straat wordt door hen bewaakt, wanneer een auto vertrekt helpt de parkeerwacht met uit parkeren, minder kans is op ongelukken. De auto wordt bewaakt tijdens de afwezigheid van de bestuurder. De algemene rate varieert van 2 tot 5 rand. Iedereen is vriendelijk tegen de wachters, ze vervullen een belangrijke sociale rol. In Nederland is de parkeerwachter zo’n beetje vogelvrij, er wordt op hen gescholden, tegen hen geschreeuwd en als gevolg daarvan is een nieuw mensenras ontstaan met een te dikke huid.
Vlak voor mijn vertrek naar dit continent trof ik nog een parkeerbon van 50 euro achter mijn ruit. Voor de 10 minuten die ik te laat was, er was al ruim 7 euro in de meter gestort, werd ik ruimschoots beloond. Het valt mij dan zwaar om repect te hebben voor deze mensen, ze belichamen een systeem van oppressie. Iedereen weet dat parkeerbeleid er is om de staatskas te spekken, al wordt het ‘aan de man gebracht’ als reguleringsbeleid. Dit systeem van oppressie kan worden afgeschaft, het zou veel agressie op straat wegnemen. Geef de straat aan mensen met minder middelen en bespaar het geld van al die parkeerwachten. Laat de slimmere parkeerwachters supervisie voeren en ontsla de stoicijnen onder hen, die dragen te weinig bij aan het algemene welzijn.
Maak de straat veiliger door een toekijkend oog en niet door het beginsel van wantrouwen.
Vanmorgen liep ik naar mijn witte golf en paste de sleutel niet in het slot. De parkeerwachter kwam naar mij toe en wees me op een andere witte golf, drie auto’s verder, dat was mijn auto en niet deze! Ondanks de nacht was zij dit niet vergeten.

Coast

Ik word wakker door de gierende wind en de golven van de ocean. Het nodigt uit tot een vroege strandwandeling. Het licht van de indische ocean is nu al oogverblindend. Durban is een vermaarde surfplek in de wereld en op dit vroege tijdstip hangen er al surfer-dudes in de golven te wachten op the ultimate wave. Het is off-season en dat maakt deze boulevard zeer aangenaam. Het hotel waar ik verblijf is aan het einde van de north-beach.
Op straat word ik aangesproken door een oud omaatje. Keurig gekleed en met een lief aandoend rimpelig gezicht herinnert zij mij aan de goude oude dag, die sommige oudere mensen lijken te beleven. Het omaatje vraagt mij om 4 rand, voor de shelter waar zij slaapt. Dit had ik nooit verwacht en later tijdens de wandeling word ik nog enkele keren aangesproken door blanke oude omaatjes. Zijn het soms alleen achtergebleven pensionados?
Verderop naar het zuiden staat een groot gebouw dat alleen maar een ziekenhuis kan zijn. Voor de deur zitten talrijke mensen op de stoep. Ze zijn ziek en brengen dicht in de buurt van het ziekenhuis de dag door. Voor als het mis gaat. Dit verteld Omar mij, een van de jongens die op straat auto’s schoonmaakt. Taxi’s komen hier naartoe, maar ook de duurdere auto’s weten de plek naar zijn diensten te vinden.

Durban

De weg door Kwazulu Natal in de richting van de Indische Ocean is adembenemend. Zij voert door prachtige heuvellandschappen, geel, groen en rood van kleur en afwisselend zwart door de tactiek van de verbrande aarde. Tijdens de tocht veranderd steeds het weer. Er is veel mist en zachte motregen. Vanuit de mist doemt de stad Durban op. De varieteit aan bomen neemt weer toe.
Een van de reden om naar Durban te gaan is een serie over de nieuwe voetbal- stadions, die worden gebouwd voor de worldcup in 2010. In Johannesburg fotografeerde ik het FBH stadion in relatie tot de minedumps. In CapeTown zag ik een VOC schip in het stadion in Greenpoint. Het stadion in Durban lijkt op een brug met een bak eronder.
Vanuit Joburg boekte ik gisteren een hotel. Kijkend naar de plattegrond van de stad vermoedde ik een flamboiant uitzicht.
Om mijn kamer te betreden schuif ik de keycard in de sleuf. Die blijkt niet te werken en ik moet bij mijn aankomst drie keer op en neer van de zestiende naar de groundfloor. Uiteindelijk krijg ik andere een kamer op de vijftiende etage. Mijn geluk kan niet op als ik het uitzicht zie en de perfect gepositioneerde vorm van het stadion in de diepte.

Bed

Het huis waar ik woon wordt schoongehouden door een werkster, zij komt iedere week twee keer. Ze stofzuigt, maakt de keuken en de badkamer schoon. Inmiddels is zij onmisbaar voor ons slordevossen.
Opmerkelijk is de wijze waarop zij het bed opmaakt. Al vanaf het eerste begin draait zij consequent mijn dekbed om. De werkster vind dat het hoofd moet liggen bij het voeteneinde. In het begin leek het nog een toevalligheid, maar het is inmiddels een regel. Iedere keer als de werkster is geweest ligt het dekbed omgedraaid. Ook bij mijn huisgenoten doet zij dit en iedereen draait na haar komst op maandag en vrijdag het dekbed weer terug naar de oorspronkelijke positie. Een enkele keer oppert iemand wel eens om aan haar te vragen waarom zij dit zo doet, maar de eerst volgende vrijdag wordt gedwee het dekbed weer terug gedraaid. Misschien denkt zij dat we in het dekbed slapen, alsof het een slaapzak is.

Fundraising

Vandaag is fundraising dag. Je gaat met een grote groep politiemannen op een drukke straathoek staan, sluit de hele weg af en houdt vervolgens iedere auto aan die passeert. Dan zeg je: “today I’m gonna check your car and then I’m going to write you a ticket”. Het resultaat staat dus al vast en het geld wordt geincasseerd. Mijn oude gele toyota is de laatste week al vaker het doelwit geweest van dergelijke acties. Gisteren werd ik nog aangehouden bij de oprit naar de snelweg. De agent aldaar, een relaxte gast, liet me weten de indruk te hebben, dat deze auto zou zijn gestolen. Omdat mijn nummer plaat sinds enkele dagen achter de vooruit ligt, het resultaat van een kleine botsing met een uitparkerende onbekende. Het gesprek dat volgde ging over het buurland van Nederland en de overeenkomsten in taal. De nummerplaat was toen geen probleem. Een dag later is dat wel het geval en gezien de hoeveelheid agenten is een bribe ook geen optie. De agent die de ticket schrijft moet het duidelijk hebben van dit moment in zijn leven, hij neemt ruim 20 minuten de tijd om mijn naam, het kenteken en nog wat andere onduidelijke codes te noteren.

Lemniscate

Kai Hassan

De Joburg Art Gallery is een museum gelegen aan Joubert Park, precies tussen Hillbrow en Downtown. In dit museum voor hedendaagse kunst is een 'midlife carreer' solo show van Kai Hassan. De kunstenaar gebruikt verschillende media door elkaar. Het materiaal voor zijn werk verzameld hij op straat en in de publieke ruimte. Hier vind hij oude billboards, die hij transformeert tot monumentale papieren collages. Hier vind hij materiaal voor zijn video werken en zijn installaties. Een van deze werken maakt vooral indruk, het is een respectvol ‘portret’ van een straat figuur, een ‘street looney’. Getooid in een eigenwijs kostuum met bloemen in zijn mond ‘dirigeert’ hij de wereld om hem heen. De soundtrack van de 5 minuten durende videoprojectie volgt nauwkeurig zijn bewegingen. Een licht en poetisch portret dat niet gehinderd door techniek een glimlach op het gezicht tovert.

John

Bij Montecasino ontmoet ik John. Hij komt aanrijden in een zware 4wheel drive. John is een mine engineer. Hij weet alles van de mijnen rondom Johannesburg. Hij verteld me over de goudwinning, die vandaag de dag nog steeds plaatsvind. De enige reden dat Johannesburg is ontstaan is de zoektocht naar goud. In een straal van honderd kilometer om de stad is een kom waar dit goud zit. Men moet er tegenwoordig wel 4 kilometer voor de diepte in. ’s Avonds kleurt de zon de bergen rondom de stad goud, een mooie metafoor voor de origine van dit kunstmatige landschap.
John weet de weg naar de top van een van de grootste minedumps bij New Canada. Deze kijkt uit op The South West Township (Soweto). Het landschap rondom de minedump is volledig man-made. De kleur van het zand is afwisselend groen geel en rood. Met de krachtige auto van John ploegen we ons een weg omhoog en daarboven vind ik het perfecte standpunt om een andere mindedump vanuit de hoogte in beeld te brengen.

Straat

Een artikeltje over een Nederlandse weg in Groningen valt mij op. Provinciale staten maakt zich druk over een weg waarvan de belijning 10 cm te smal blijkt. Een kostenpost van 1 miljoen.

Om de hoek in Fordsburg/Johannesburg is een gevaarlijk kruispunt. Er kan worden gekozen uit drie richtingen, zoals het een ware kruising betaamt. Op een dag verschijnen gele lijnen en pijlen op het wegdek en vanaf dat moment ontbreekt de optie om rechtdoor te rijden. Een klein foutje resulterend in behoorlijke verwarring. In tegengestelde richting zijn het vooral de taxi’s die met hun brutale rijstijl voor de meeste verwarring zorgen. Gisteravond verscheen opeens een man met potten verf, wit geel en zwart. De situatie is nu voor de derde keer veranderd en de sporen van de vorige situatie zijn nog steeds te lezen op het asfalt.

Hitchhiker

I’m a hitchhiker.
I can rob, mug or hijack your car.
Don’t pick up hitchhikers.
Thank you very much.
Enjoy your day.

Duduzile

Newtown veranderd in een rap tempo, bijna iedere week zie ik een ander straatbeeld. Oude panden worden gesloopt en ruines worden opgeruimd, er wordt duidelijk gestreefd naar een nieuw imago van dit stadsdeel. Gebouwen worden gerenoveerd en verkocht als luxe appartementen. Dit weekend vind op het centrale plein een groot jazz-festival plaats met een keur aan Zuid Afrikaanse en internationale sterren.
Helaas gaat de stadsvernieuwing ten kostte van de leefomstandigheden van armere mensen. Juist in de marge van de stedelijke planning vinden zij een plek om te verblijven, hoe primitief en onmenselijk ook. De stad heeft hierop geen antwoord en verjaagd deze groepen systematisch zonder naar een alternatief te zoeken.
Een blok verwijderd van mijn atelier is het terrein van een tiental ‘daklozen’. Tussen de puinhopen zoeken zij naar alles van enige waarde. Koper draadjes, blikjes, oud papier, alles wordt verzameld. De stoep is hun huiskamer en de hoek hun toilet. Sinds een aantal weken ken ik Duduzile, die mij broederlijk groet als ik voorbij kom. Van kartonnen dozen heeft hij een hut gemaakt. Hier bewaart hij zijn spullen, rookt hij zijn dakka en wanneer ik na 2 uur ‘s middags passeer is het borrel uur. Met zijn maten toost hij vanuit de dop met gin. Het is opvallend hoe gastvrij ik iedere keer wordt onthaald om even op zijn emmer te komen zitten. Al ben ik mij bewust van het feit dat ik wel een dak boven mijn hoofd heb benijd ik de inventiviteit van deze mensen. Tegen lunchtijd opent een oudere dame een stoep-winkeltje tegenover Duduzile zijn stek. Ze bakt hier eitjes en heeft een braai. Na zonsondergang kruipen Duduzile en zijn maten bij elkaar rondom een vuurtje.

Snowballs

De laatste keer dat het sneeuwde in Joburg was 27 juni 2007. Een herinnering die de mensen van Johannesburg dit weekend konden terughalen tijdens een georganiseerd sneeuwbal-event. De keer daarvoor sneeuwde het in 1981, dus kans op sneeuw is in dit land vrijwel nihil.
Het sneeuw-event vond plaats op de binnenplaats van de Drillhall, een plek gesitueerd tussen het drukke downtown en het ruigere Jouburg park.
De sneeuwbal vechters, gerecruteerd uit diverse lagen van de bevolking, werden gehuld in warrior suites met fluoriserende kleuren en een gevaarlijk uitziende ski-masker. Mijn assistent Keith ‘the trolley pusher’ en zijn vriend Hansa waren twee van hen, maar ook kunstenaars, acteurs en taxichaufeeurs en straatverkopers behoorden tot de teamleden. Keith aanvaarde zijn rol als aanvoerder met een aanstekelijke spirit en als een ware snowball fighter demonstreerde hij zijn warming up en zijn talenten als aanvoerder. Met fanatieke sneeuwbal-gooi bewegingen trad hij aan op het veld.
De moderator van de gebeurtenis, een dikbuikige Zwitserse dandy met spitsvormige commentaren en een sterk Duits accent complementeerde zijn arbritaire beslissingen met Britse humor. Aan de wedstrijden gingen optredens van een gospel koor vooraf. In een hoek van het terrein stond een tent opgesteld, hier werden de sneeuwballen opgewekt. Kunstmatige sneeuw blijkt zachter dan sneeuw uit het hoge noorden, en is minder makkelijk te kneden, een wonder dat de vers geknede ballen zo lang bleven liggen. Pas na het ondergaan van de zon begon de wedstrijd, waarbij de bedoeling was om ‘the target’ te raken met zoveel mogelijk sneeuwballen. Wie de target was werd voorafgaand aan de wedstrijd bepaald en tijdens the game werd dit vanuit het publiek gevisualiseerd door laserpointers.
Al was de aard van deze avond een gevecht, het was het plaatshebbende eenheidsgevoel tussen de Johannesburgers dat de avond sierde.

Orlando Towers

Het hoogste punt van Soweto zijn de torens van de oude powerplant in Orlando. De torens zijn een landmark en vanuit zo’n beetje iedere hoek zichtbaar. Een van de torens is volledig beschilderd door activisten en reklamemakers.
De oude powerplant aan de voet van de torens zou een fantastische locatie zijn voor een Zuid Afrikaanse ‘Tate Modern’, maar vandaag de dag ligt zij er verlaten bij.
Onder aan de torens ontmoet ik Christopher, een fanatieke ‘aerial stuntman’, zoals hij zichzelf noemt. Zo’n acht jaar geleden had hij samen met zijn business-partner het idee de torens om te toveren tot een attractie en vandaag de dag storten mensen zich aan een touw vanaf de top naar beneden. Zijn business is nog maar een maand gaande en zijn enthousiasme aanstekelijk. De lift omhoog loopt langs de taps toelopende muur van een van de torens en de tocht omhoog is op zich al een belevenis. De aarde lijkt te verdraaien door het ontbreken van een lineaire referentie.
Bovenop de toren is een fantastisch uitzicht op Soweto en een dichterbij gelegen informal settlement. Christopher blijkt zeer bereidwillig om met mij omhoog te gaan en wacht geduldig en vol enthousiasme terwijl ik fotografeer. Zelfs mijn verzoek om halverwege de torens de lift stil te zetten wordt ingewilligd, een fantastisch moment, waarbij mijn camera en ikzelf op het dakje van de lift de duizelingwekkende diepte tussen de torens ervaren. Binnenkort keer ik terug naar deze plek in de avond.

Performance 2

Performance 1

Kort geleden vond in de Bag Factory de slotavond plaats van de performance workshop, een twee weken durende exercitie in performatieve kunst. Tijdens deze avond vonden in een rap tempo een tiental performances plaats, al dan niet theatraal van aard. De avond ademde een energieke sfeer en zette het gehele atelier complex behoorlijk op stelten. De volgende dag getuigden de besmeurde vloeren van het complex van een geslaagde experiment.

Landlady

Miss Elisabeth is een special character. Zij is de landlady van ons huis in Parktown. Al bij ons eerste contact werden we geconfronteerd met haar eigenaardigheden. De tweede dag kwam zij op bezoek en liet de indruk na dat zij het is die in ons huis woont. Een stekkerdoos mocht absoluut niet worden verplaats naar een andere kamer, de kranen moesten op een bepaalde manier worden dichtgedraaid en vooral het verzoek om dit door te geven aan ‘those people’ deed vermoeden dat miss Elisabeth nog een beetje leeft in een andere tijd.
Daarna ging er van alles mis in het huis. Eerst ging de toilet kapot, de wasmachine, de pomp, daarna de douche, de waterleiding in general. Na iedere reparatie belde Elisabeth ons op om handleidingen tot gebruik van het huis aan te reiken. De toilet raakte daarna nog meerdere malen verstopt en Elisabeth belde vaker op met het verzoek door te geven aan ‘those people’, dat kranten papier niet als wc papier kon worden gebruikt. Binnenshuis ontstonden hilarische imitaties van onze landlady. Sinds gisteren kan de toilet helemaal niet meer worden gebruikt. De tuinman heeft het riool opengelegd en ontdekt dat een boomwortel zich heeft genesteld in de afvoerpijp. Geen kranten papier is aangetroffen en complete wc rollen ontbreken eveneens.

Gaten

Behalve bomen kent Joburg zeer veel gaten in de stoep en de straat. Tot grote verbazing van bewoners graven gemeente-mensen naar hartelust op zoek naar gaspijpen, waterleidingen en andere verborgen schatten. Ook de wegen kennen vele sleuven waar het rode zand uit te voorschijn komt. Een vrouw uit de buurt beklaagde onlangs haar gat. Het lag er van de ene op de andere dag pal voor haar garagedeur. Nooit door iemand aangekondigd was het er opeens. Navraag leerde dat het waterbedrijf een drukprobleem met de waterleiding wilde oplossen door de plaatsing van een nieuwe pomp. Het gat werd gegraven en lag er vervolgens wekenlang open, de buurvrouw kon haar garage niet meer in en het verkeer werd er ernstig door belet. De pomp kwam vervolgens nooit en het gat ligt er nog steeds.
Andere gaten ontstaan door de diefstal van putdeksels. Die worden verkocht aan de oud ijzerhandel. Al meerdere malen liep ik op straat met iemand, die ik vervolgens met een been de grond in zag zakken. Deze maatschappij is kennelijk toch anders dan de Amerikaanse, waar iedere scheet reden is voor een rechtszaak.

Het grootste gat van de laatste tijd ligt op Oxfordroad. Het is een gevolg van het graven van de nieuwe treintunnel, de Gautrain. Het gat heeft een doorsnee van minstens 12 meter en belemmert het dagelijkse verkeer behoorlijk. In de krant stond eerdaags een bericht, de dagelijkse verkeersopstoppingen worden niet alleen veroorzaakt door het gat. Dat de weg nu doodloopt is kennelijk nooit doorgegeven aan de Metrobus, die moet namelijk dagelijks omkeren op deze smalle weg waar nauwelijks ruimte is voor een dergelijke manoeuvre. Ook de verkeerslichten functioneren als nooit te voren, meaning, ze zijn nooit aangepast aan de huidige verkeersobstakels.